Σφίγγα

Σφίγγα
Η Σφιγξ των αρχαίων Ελλήνων. Μυθολογικό τέρας της Βοιωτίας με πρόσωπο ή και στήθος γυναίκας, σώμα λιονταριού, φτερά όρνιθας και ουρά φιδιού. Η Σ. ήταν κόρη της Έχιδνας και του Τυφώνα ή του Όρθρου. Κατά τον Ησίοδο, η Σ. ονομαζόταν Φιξ και ήταν κόρη της Χίμαιρας και του Όρθρου. Είχε διδαχτεί από τις Μούσες το εξής αίνιγμα: Τι έστιν ο μεν έχων φωνήν, τετράπουν και δίπουν και τρίπουν γίγνεται; (τι είναι αυτό που έχει φωνή και γίνεται τετράποδο, δίποδο και τρίποδο;). Καθόταν σ’ ένα βράχο του Φικίου όρους (σημερινού Φαγά), που χωρίζει τις πεδιάδες της Θήβας και της Κωπαΐδας, και έλεγε το αίνιγμα της στους Θηβαίους περαστικούς. Επειδή δεν μπορούσαν να το λύσουν, τους καταβρόχθιζε. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πώς βρέθηκε η Σ. σ’ αυτό το βράχο. Κατά μια εκδοχή, την είχε τοποθετήσει εκεί ο Άρης για να τιμωρήσει τους απογόνους του Κάδμου, που είχε σκοτώσει το δράκο της πηγής του στη Θήβα. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Ήρα είχε στείλει τη Σ. για να εκδικηθεί τους Θηβαίους επειδή την περιφρονούσαν. Ο Οιδίπους έλυσε το αίνιγμα της Σ., λέγοντας πως ο άνθρωπος είναι εκείνος που περπατάει με τα τέσσερα όταν είναι βρέφος, με τα δύο όταν μεγαλώσει, και με τα τρία όταν γεράσει και αναγκάζεται να στηρίζεται σε ραβδί. Οι Θηβαίοι τον ανακήρυξαν τότε βασιλιά τους και του έδωσαν για γυναίκα, χωρίς να το ξέρει, τη μητέρα του Ιοκάστη, και η Σ. γκρεμίστηκε από τους βράχους. Οι παλιότερες γνωστές παραστάσεις της Σ. είναι από τους Δελφούς ή τα Σπάτα, και βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Από τις παραστάσεις της Σ. που έχουν διασωθεί, η καλύτερη είναι εκείνη του Μουσείου της Αίγινας. Η Σ. στη μυθολογία των αρχαίων Αιγυπτίων αντιπροσώπευε την ηλιακή θεότητα Ρα και αρχικά τοποθετούνταν στις εισόδους των ναών και των ανακτόρων, όχι μόνο για λόγους διακοσμητικούς, αλλά και λατρευτικούς. Παρίσταναν συμβολικά τον αγώνα του Χαρμακή, τις διαμάχες δηλαδή φωτός και του σκοταδιού, και τη νίκη του φωτός κατά του Τυφώνα, που συμβόλιζε το σκοτάδι. Οι Φαραώ του Μέσου Βασίλειου πολλαπλασίασαν τον αριθμό τους και τοποθέτησαν σειρές από Σ. και στις δυο πλευρές των κυριότερων λεωφόρων που οδηγούσαν προς τους ναούς και τα ανάκτορα της Θήβας (Λούξορ). Οι Σ. των αρχαίων Αιγυπτίων ήσαν τριών μορφών: η Ανδρόσφιγξ, ανθρωποκέφαλο λιοντάρι, που αποτελούσε συνδυασμό της ρώμης του λιονταριού με την εξυπνάδα του ανθρώπου, η Κριόσφιγξ, κριοκέφαλο λιοντάρι, και η Ιερακόσφιγξ, αετοκέφαλο λιοντάρι. Από τις Σ. που έχουν διασωθεί στην Αίγυπτο, οι πιο αξιόλογες είναι της Γκίζας, και της Μέμφιδας. Η φτερωτή Σφίγγα της Νάξου στο ιερό των Δελφών (Αρχαιολογικό Μουσείο, Δελφοί). Η Σφίγγα του Καΐρου (Γκίζα) με το ανθρώπινο πρόσωπο και το λιονταρίσιο σώμα συμβολίζει τη δύναμη των Φαραώ. Είναι έργο του Φαραώ Χεφρίν, που η πυραμίδα του φαίνεται στο βάθος.
* * *
η / Σφίγξ, -ιγγός, ΝΜΑ, και Σφίξ, -ικός, και βοιωτ. τ. Φῑξ, φικός, Α
1. μυθολογικό τέρας τών αρχαίων Ελλήνων και τών Αιγυπτίων το οποίο παριστάνεται συνήθως με πρόσωπο και στήθος γυναίκας, σώμα λιονταριού, φτερά όρνιθας και ουρά φιδιού
2. ομοίωμα ή παράσταση αυτού τού τέρατος
3. (ως προσηγορικό) (για πρόσ.) αυτός που μιλά με αινιγματικό τρόπο, αυτός που αποκρύπτει τη σκέψη του, κρυψίνους
αρχ.
(ως προσηγορικό)
1. (για πρόσ.) άρπαγας, άπληστος
2. πόρνη
3. είδος πιθήκου τής Αιθιοπίας («σφίγγες καὶ κυνοκέφαλοι», Αρτεμίδ. Ταρσ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. Σφίγξ, -ιγγός έχει συνδεθεί μάλλον παρετυμολογικά με το ρ. σφίγγω, λόγω τής φωνολογικής ομοιότητας τών τ. Πιθανότερο, ωστόσο, είναι ότι πρόκειται για δάνεια λ., αιγυπτιακής προέλευσης, αρχικός τ. τής οποίας θα πρέπει να θεωρηθεί ο Σφίξ, -ικός ή ο Φῖξ, -ικός (πρβλ. Φίκιον όρος)].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Look at other dictionaries:

  • σφίγγα — η 1. (μυθ.), τέρας με σώμα λιονταριού και κεφάλι γυναίκας. 2. μτφ., άνθρωπος αινιγματικός που δεν μπορείς να καταλάβεις τις σκέψεις του …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • Σφίγγα — Σφίγξ rapacious fem acc sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • σφίγγα — Σφίγξ rapacious fem acc sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Σφίγγ' — Σφίγγα , Σφίγξ rapacious fem acc sg Σφίγγε , Σφίγξ rapacious fem nom/voc/acc dual …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • σφίγγ' — σφίγγα , Σφίγξ rapacious fem acc sg σφίγγε , Σφίγξ rapacious fem nom/voc/acc dual σφίγγε , σφίγγω bind tight pres imperat act 2nd sg σφίγγε , σφίγγω bind tight imperf ind act 3rd sg (homeric ionic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Αίγυπτος — I Κράτος της βορειοανατολικής Αφρικής και (σε μικρό μέρος) της δυτικής Ασίας.Συνορεύει στα Δ με τη Λιβύη, στα Ν με το Σουδάν και στα ΒΑ με το Ισραήλ, ενώ βρέχεται στα Β από τη Μεσόγειο θάλασσα και στα Α από την Ερυθρά θάλασσα.Η Α. (αλ… …   Dictionary of Greek

  • πεταλούδα — I Ακμαίο στάδιο των λεπιδόπτερων. Είναι έντομο με μικρό κεφάλι, αλλά ιδιαίτερα αναπτυγμένο κατά την έννοια του πλάτους τα πλευρικά μάτια είναι σύνθετα, μεγάλα και αποτελούνται από πολυάριθμα ομματίδια ή απλά μάτια (μέχρι 27.000 στη σφίγγα του… …   Dictionary of Greek

  • Ελλαδα - Μυθολογία — ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Το μυθολογικό υλικό είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας των αρχαίων κοινωνιών να ερμηνεύσουν τον κόσμο, τη ζωή και τις σχέσεις των ανθρώπων. Οι ελληνικοί μύθοι αποτελούν μια κοινωνική, συλλογική προσπάθεια κατανόησης και… …   Dictionary of Greek

  • Μουσείο, Αρχαιολογικό Κορίνθου — Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κορίνθου, που βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του αρχαιολογικού χώρου, χτίστηκε το 1931 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, με δωρεά της Ada Small Moore. Μέσα από τα ευρήματα της αξιόλογης συλλογής που… …   Dictionary of Greek

  • Οιδίπους — Μυθικός ήρωας του θηβαϊκού κύκλου. Οι γονείς του, ο βασιλιάς των Θηβών Λάιος και η βασίλισσα Ιοκάστη, μόλις γεννήθηκε τον παράδωσαν σε ένα βοσκό για να τον αφήσει στον Κιθαιρώνα να πεθάνει, επειδή το δελφικό μαντείο τους είχε προφητέψει πως το… …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”